Η Κύθνος είναι νησί των Δυτικών Κυκλάδων ανάμεσα σε Κέα και Σέριφο, και απέχει 56 ν. μίλια από το λιμάνι του Πειραιά και μόλις 2 ώρες από το λιμάνι του Λαυρίου.
Γενικά
Ονομάζεται και Θερμιά (τα Θερμιά), τουλάχιστον από τον 12ο αιώνα οπότε και αναφέρεται "Επισκοπή Κέας και Θερμίων". Το όνομα αυτό οφείλεται στις θερμές πηγές που υπάρχουν μέχρι και σήμερα στον όρμο των Λουτρών. Τα λουτρά της Κύθνου λέγεται ότι απολάμβανε και ο βασιλιάς Όθωνας και η βασίλισσα Αμαλία.
Έχει έκταση 99,432 τ.χλμ. και μήκος ακτογραμμών περίπου 104 χιλιόμετρα. Διαθέτει 92 όρμους, ορμίσκους και παραλίες, οι περισσότερες από τις οποίες είναι προσιτές οδικά. Τα βουνά της νήσου δεν είναι μεγάλα, η υψηλότερη κορυφή είναι ο "Προφήτης Ηλίας" στο όρος Πέτρα με υψόμετρο 336μ. ενώ στο ίδιο περίπου ύψος είναι και οι κορυφές του Αγίου Μηνά και των Αγίων Θεοδώρων. Παλαιότερα στη Κύθνο ευδοκιμούσε πολύ το κριθάρι που προπολεμικά η εξαγωγή του έφθανε το μισό εκατομμύριο οκάδες. Κύριος προμηθευτής ήταν η ζυθοποιία Φιξ. Άλλα κύρια προϊόντα είναι το μέλι τα σύκα, το κρασί, τα αμύγδαλα. Το κλίμα θεωρείται πολύ υγιεινό και η διαμονή μάλλον ευχάριστη παρά τους ισχυρούς βόρειους ανέμους. Γενικά τα δένδρα στη Κύθνο σπανίζουν.
Στο νησί υπάρχουν δύο μεσόγεια χωριά, η Χώρα ή Μεσαριά που αποτελεί και την πρωτεύουσα του νησιού, με 806 κατοίκους και η Δρυοπίδα με 797 κατοίκους (απογραφή 2001). Επιπλέον υπάρχουν τρεις κύριοι παραθαλάσσιοι οικισμοί: το κύριο λιμάνι Μέριχας με 250 κατοίκους περίπου, τα Λουτρά με τις ιαματικές πηγές και η Παναγία Κανάλα με την ομώνυμη εκκλησία. Η περιοχή αυτή της Κανάλας είναι από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς του καλοκαιριού καθώς παραθερίζουν εκεί πλήθος τουριστών. Φημίζεται ακόμη, ως το πιο "πράσινο" σημείο του νησιού.Εκτός από αυτούς υπάρχουν και αρκετοί μικρότεροι οικισμοί όπως: Αγ. Δημήτριος, Επισκοπή, Αγ. Στέφανος, Φλαμπούρια, Καλό Λιβάδι, Αγ. Ειρήνη και Απόκρουση. Έχει σχεδόν καθημερινή συγκοινωνία με τον Πειραιά, το λιμάνι του Λαυρίου και την πρωτεύουσα των Κυκλάδων Ερμούπολη (Σύρος) καθώς και με άλλα νησιά των δυτικών Κυκλάδων, με συμβατικά κυρίως πλοία και ταχύπλοα τους καλοκαιρινούς μήνες.
Στην αριστερή πλευρά του Μέριχα ακριβώς πάνω από τη θάλασσα, υψώνεται ο ναός των Αγίων Ακινδύνων. Οι Άγιοι – Ακίνδυνος, Πηγάσιος, Ανεµπόδιστος, Ελπιδοφόρος και Αφθόνιος – είναι οι προστάτες του λιµανιού και των καραβιών του. Κάθε χρόνο, στις 2 Νοεµβρίου οι κάτοικοι του Μέριχα αλλά και όλου του νησιού διοργανώνουν ένα από τα µεγαλύτερα πανηγύρια του νησιού, για να τιµήσουν τους πέντε Μάρτυρες.
Ιστορία
Πρώτοι κάτοικοι της Κύθνου αναφέρονται οι αρχαίοι Δρύοπες με βασιλιά τους τον Κύθνο εξ ου και το όνομα της νήσου που λεγόταν επίσης και Δρυοπίς ή Οφιούσα. Κατά τον Μεσαίωνα λεγόταν Θήραμνα (όπως ο Δανιήλ ο Θηράμνιος 1661), ενώ ο Νείλος Δοξαπατρής από το 1143 την αναφέρει με το όνομα Θερμιά, από τις θερμές πηγές που υφίστανται. Αργότερα οι Τούρκοι την αποκαλούσαν "Χαμάμ αντασί" (=νήσος Λουτρά). Και τέλος οι Ιταλοί την αποκαλούσαν "Φέρμινα". Ο Μαρουλάς, στη βορειοανατολική ακτή του νησιού , κοντά στα ΄΄Λουτρά΄΄, ήταν η παλαιότερη εγκατάσταση των Κυκλάδων. Οργανικά δείγματα που στάλθηκαν για χρονολόγηση πιστοποιούν ότι η θέση χρονολογείται στην 9η και 8η χιλιετία π.Χ., δηλαδή στη Μεσολιθική περίοδο. Οι ανασκαφές έφεραν λείψανα κυκλικών κατασκευών ,που πιθανώς είχαν χρησιμοποιηθεί ως χώροι διαμονής, καθώς και λίγες ταφές.
Στους αρχαίους επίσης χρόνους στη Κύθνο είχε ιδρυθεί μια ακμάζουσα ιωνική αποικία από τους Κέστορα και Κέλυφο. Οι αρχαίοι Κύθνιοι ασχολούνταν και με την ναυτιλία και στους Περσικούς πολέμους συμμετείχαν με μία τριήρη και μία πεντηκόντορο αφού απέκρουσαν τις προτάσεις φιλίας του Πέρση Βασιλέως. Η αρχαία πολιτεία της Κύθνου φημιζόταν για την ευνομία της όπου και για το λόγο αυτό ο Αριστοτέλης αφιερώνει ειδική μελέτη για τη Κύθνο στο έργο του "Περί Κυθνίων Πολιτείας", έργο που δεν διασώθηκε. Επίσης οι αρχαίοι Κύθνιοι διέπρεψαν στα γράμματα και τις τέχνες όπου και ανέδειξαν δύο ονομαστούς ζωγράφους τον Τιμάνθη και τον Κυδία.