Η Ρόδος, με έκταση 1400,68 χλμ2, είναι το μεγαλύτερο νησί των Δωδεκανήσων και το τέταρτο σε έκταση νησί της Ελλάδας, μετά την Κρήτη, την Εύβοια και τη Λέσβο. O πληθυσμός της ανέρχεται σε 115.290 κατοίκους, σύμφωνα με απογραφή που έγινε το 2011, και καθιστά τη Ρόδο το πολυπληθέστερο ελληνικό νησί -εκτός της Κρήτης και της Εύβοιας. Βρίσκεται περίπου 350 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Αθήνας και 18 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Τουρκίας. Διαθέτει ακτογραμμές μήκους 253 χιλιομέτρων. Το νησί της Ρόδου βρίσκεται στο σταυροδρόμι δυο μεγάλων θαλάσσιων διαδρομών της Μεσογείου, ανάμεσα στο Αιγαίο πέλαγος και των ακτών της Μέσης Ανατολής όπως είναι η Κύπρος και η Αίγυπτος. Ως σημείο συνάντησης τριών πολιτισμών, η Ρόδος έχει γνωρίσει πολλούς πολιτισμούς.
Η Ρόδος αποτελεί έδρα της ομώνυμης Περιφερειακή Ενότητα, η οποία περιλαμβάνει επίσης και τα νησιά Χάλκη, Σύμη, Τήλος και Καστελλόριζο. Πρωτεύουσα του νησιού είναι η πόλη της Ρόδου με πληθυσμό περίπου 55.000 κατοίκων. Στην πόλη της Ρόδου υπάρχει η Μεσαιωνική πόλη, η οποία έχει ενταχθεί από το 1988 στα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.
Στο νησί λειτουργούν τμήματα του Πανεπιστημίου Αιγαίου που απαρτίζεται από το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, το Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού και το Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών. Οι σημαντικότερες θρησκευτικές γιορτές είναι το προσκύνημα στην Παναγιά της Κρεμαστής (πρώτο δεκαπενθήμερο Αυγούστου) με πλούσιες εκδηλώσεις πολιτισμού, της Παναγιάς Τσαμπίκας (8/9), του Αγίου Σουλά (τέλος [[Ιούλιος|Ιουλίου), της Παναγιάς Σκιαδενής στο χωριό Μεσαναγρός (Σάββατο του Λαζάρου - Κυριακή του Θωμά) με λιτανεία εικόνας που γίνεται με τελετουργικό τρόπο, της Παναγιάς Υψενής στη Λάρδο και της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου)στο χωριό Απόλλωνα.
Ονομασίες
Η προέλευση του ονόματος Ρόδος που επικράτησε για το νησί έχει κυρίως συσχετισθεί με το ρόδο, ιερό λουλούδι του θεού Ήλιου. Επίσης η Ρόδος είχε από την αρχαιότητα πολλές ονομασίες που σχετίζονται με την βλάστηση, το σχήμα και άλλες ιδιότητες του νησιού:
• Αιθρία: για το ωραίο κλίμα της.
• Αστερία: για τον έναστρο ουρανό της.
• Αταβυρία : Το ψηλότερο βουνό της ονομάζεται Αττάβυρος.
• Ηλιάς : Λόγω της μεγάλης ηλιοφάνειας κατά τη διάρκεια του έτους.
• Κορυμβία: για το σχήμα κορύμβου που καταλήγει σε δυο κορυφές.
• Μακαρία: δηλαδή ευτυχισμένη.
• Οφιούσα – Ολόεσσα: γιατί είχε πολλά φίδια.
• Πελαγία : Το νησί αναδύθηκε μέσα από το πέλαγος.
• Ποιήεσσα: για την πλούσια βλάστηση της.
• Ποντία: θαλασσινή.
• Σταδία: Από το σχήμα του νησιού που είναι σαν αρχαίο στάδιο.
• Τελχινίς: από τους πρώτους κατοίκους της.
• Τρινακρία: γιατί το σχήμα της αποτελείται από δύο τρίγωνα.
• Ελαφούσα: Λόγω των ελαφιών Πλατόνι ή Dama Dama
• Ανεμόεσσα: Λόγω των δυνατών ανέμων ιδίως στη βορεινή πλευρά του νησιού
Γραπτές αναφορές των ονομάτων συναντάμε στους αρχαίους συγγραφείς:
• Πλίνιος ο Πρεσβύτερος: Οφιούσα, Αστερία, Αιθραία, Τριανακρία, Κορυμβία, Ποιήεσσα, Μακαρία, Ολοέσσα
• Στράβων: Σταδία, Τελχινία
• Αμμιανός Μαρκελλίνος: Πελαγία
• Λουκιανός: Ηλιάς
Μυθολογία
Πολλοί μύθοι έχουν συνδεθεί με τη δημιουργία της Ρόδου. Σύμφωνα με τον Πίνδαρο, όταν ο Δίας επικράτησε των Γιγάντων, αποφάσισε να μοιράσει τη γη στους Ολύμπιους Θεούς. Ο Ήλιος όμως, έλειπε από τη μοιρασιά κι έμεινε χωρίς γη. Ο Δίας για να μην τον αδικήσει είπε να ξανακάνουν τη μοιρασιά, αλλά ο Ήλιος τότε είπε πως η γη που θα αναδυόταν από τη θάλασσα, όταν θα ανατέλλει το επόμενο πρωινό, θα γινόταν δική του. Έτσι αναδύθηκε ένα πανέμορφο και καταπράσινο νησί, η Ρόδος. Ο Ήλιος συνεπαρμένος από την ομορφιά της την έλουσε με τις ακτίνες του. Από τότε η Ρόδος είναι το νησί του Ήλιου, το πιο φωτεινό και λαμπερό.
Ένας άλλος μύθος αναφέρει ότι η Ρόδος ήταν νύμφη, κόρη του Ποσειδώνα και γυναίκα του Ήλιου.
Ο Ήλιος με τη νύμφη Ρόδο γέννησε εφτά γιους τους Ηλιάδες: τον Όχιμο, τον Κέρκαφο, τον Μάκαρ, τον Ακτίονα, τον Τενάγη, τον Τριόπα, τον Κάνδαλο και μια κόρη την Ηλεκτρυώνη. Ο Κέρκαφος γέννησε τρεις γιους, τον Κάμειρο, τον Ιάλυσο και τον Λίνδο που μοίρασαν το νησί σε τρία μέρη και ο καθένας είχε τη δική του πόλη που της έδωσε το όνομά του.
Ιστορία
Αρχαιότητα
Σαν πρώτοι κάτοικοι του νησιού αναφέρονται οι Κάρες, που προέρχονταν από την Μικρά Ασία. Ακολούθησαν οι Φοίνικες και οι Μινωίτες, από τη γειτονική Κρήτη, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Ιαλυσού το 1500π.Χ. και συνέβαλαν στην οικονομική άνθηση του νησιού. Αργότερα το 1100περίπου π.Χ. οι Δωριείς κυριαρχούν στο νησί και ιδρύουν τις τρεις μεγάλες πόλεις: Λίνδο, Κάμιρο και Ιαλυσό. Κατά την περίοδο της μακεδονικής κυριαρχίας οι Ροδίτες συμμάχησαν με τους Μακεδόνες. Μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου συμμάχησαν με τους Πτολεμαίους της Αιγύπτου.
Το πολεοδομικό σχέδιο της αρχαίας πόλης της Ρόδου βασίστηκε στις πολεοδομικές και φιλοσοφικές ιδέες του διάσημου αρχαίου Έλληνα πολεοδόμου Ιππόδαμου. Το σχέδιο των δρόμων της αρχαίας πόλης είναι γνωστό χάρη σε αρχαιολογικές ανασκαφές δεκαετιών. Τα οικοδομικά τετράγωνα, είχαν τις ακόλουθες διαστάσεις 47,70x26,50 m και είχαν όλα το ίδιο μέγεθος. Καθένα από αυτά περιελάμβανε τρία σπίτια και περιτριγυριζόταν από δρόμους πλάτους 5-6 μέτρων. Το πιο ονομαστό δημιούργημα ήταν ο Κολοσσός, ένα από τα εφτά θαύματα του κόσμου, ο οποίος φτιάχτηκε ανάμεσα στο 304 π.Χ. με 293 π.Χ. από τον Λίνδιο γλύπτη Χάρη. Η κατασκευή του Κολοσσού διήρκεσε 12 χρόνια και ολοκληρώθηκε το 282 π.Χ. Για πολλά έτη, το άγαλμα ήταν τοποθετημένο, πιθανότατα, στην είσοδο του λιμανιού και προσωποποιούσε τον θεό Ήλιο μέχρι την στιγμή που ένας δυνατός σεισμός χτύπησε την Ρόδο το 226 π.Χ. Η πόλη υπέστη σοβαρότατες ζημιές και το άγαλμα του Κολοσσού κατέρρευσε.
Ιπποτική Περίοδος
Το 1309 το νησί πουλήθηκε στο τάγμα των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ. Το τάγμα ιδρύθηκε τον 12ο αιώνα στην Ιερουσαλήμ με στόχο την νοσηλεία και περίθαλψη των προσκυνητών και σταυροφόρων αλλά πολύ σύντομα μετεξελίχθηκε σε μάχιμη στρατιωτική μονάδα η οποία απέκτησε μεγάλες εκτάσεις γης.
Έχοντας οπισθοχωρήσει από την Ιερουσαλήμ και αργότερα από την Κύπρο, το τάγμα ίδρυσε την έδρα του στη Ρόδο και απέκτησε κατά την χρονική περίοδο αυτή ηγετικό ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο.
Κατά την διάρκεια της παραμονής των Ιπποτών στη Ρόδο, οι οχυρώσεις επεκτάθηκαν, εκσυγχρονίσθηκαν και συνεχώς ενισχύονταν. Ένα νοσοκομείο, ένα παλάτι, αρκετές εκκλησίες ήταν ορισμένα από τα πολλά δημόσια κτίρια τα οποία ανεγέρθηκαν την εποχή αυτή. Τα κτίρια αυτά αποτελούν αξιοσημείωτα παραδείγματα της Γοτθικής και Αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής. Παρόλες τις προστριβές που υπήρχαν με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, το θαλάσσιο εμπόριο αποτελούσε πηγή πλούτου και οι αγορές της πόλης ήταν ακμάζουσες. Την περίοδο της κατοχής των Ιπποτών το νησί της Ρόδου διήγε περίοδο ακμής και οι σχέσεις μεταξύ των Ιπποτών και των ντόπιων χαρακτηρίζονταν από ανοχή και συχνά από στενή συνεργασία. Οι περισσότεροι από τους δρόμους της Μεσαιωνικής πόλης συμπίπτουν με τους δρόμους της αρχαίας πόλης ενώ διατηρήθηκε η διαίρεση της πόλης σε δύο ζώνες. Το τάγμα στη Ρόδο διατηρούσε ένα πολύ καλά οργανωμένο αρχείο το οποίο περιλάμβανε έγγραφα που είχαν εκδοθεί από τις διοικητές αρχές, αλληλογραφία, νομικά έγγραφα κ.α.
Το αρχείο αυτό διατηρείται έως τις μέρες μας και σώζεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Μάλτας. Το αρχείο αυτό αποτελεί μια αξιόλογη πηγή πληροφόρησης για την περίοδο αυτή.
Η πόλη είχε διαιρεθεί σε δύο ζώνες με ένα εσωτερικό τείχος. Το βόρειο τμήμα το οποίο ήταν γνωστό ως Chastel, Chateau, Castrum, Castellum ή Conventus, όπου βρισκόταν το παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου, ο καθολικός καθεδρικός ναός και η κατοικία του καθολικού επισκόπου, τα καλύμματα των «γλωσσών», οι κατοικίες των Ιπποτών, ένα νοσοκομείο κ.α. Το νότιο τμήμα γνωστό ως ville, burgus ή burgum ήταν η περιοχή όπου ζούσαν οι λαϊκοί και περιλάμβανε την αγορά, συναγωγές, εκκλησίες καθώς και δημόσια και εμπορικά κτίρια. Το 1522 η πόλη κατακτήθηκε από τον Σουλεϊμάν το Μεγαλοπρεπή.
Τουρκοκρατία
Με την τουρκική κατάκτηση η Ρόδος έμεινε υπόδουλη για τέσσερις αιώνες έως το 1912 οπότε και κατελήφθη από τους Ιταλούς.
Με την παράδοση της Ρόδου, οι ιπποτικές γαλέρες πήραν τους ιππότες που σώθηκαν και τα κειμήλια που μπορούσαν να μεταφέρουν και έφυγαν για την Κρήτη. Μαζί τους έφυγαν 4 με 5 χιλιάδες Ροδίτες που δεν είχαν εμπιστοσύνη στους νέους κατακτητές.
Οι πρώτοι διοικητές της Ρόδου ήταν στρατιωτικοί, αξιωματικοί του πεζικού. Πριν φύγει ο Σουλειμάν διόρισε διοικητή ένα Γενίτσαρο τον Ιμπραήμ που είχε τον τίτλο του αγά.
Η Ρόδος χωριζόταν στις παρακάτω Δημοτικές Ενότητες:
• Ρόδου
• Αρχαγγέλου
• Ατταβύρου
• Αφάντου
• Ιαλυσού
• δήμος Καλλιθέας
• Καμείρου
• Λινδίων
• Νότιας Ρόδου
• Πεταλούδων
Με τις αλλαγές από τον Καλλικράτη προέκυψε ένας ενιαίος Δήμος.
Ονομασίες επί Τουρκοκρατίας
Η Ρόδος επί Τουρκοκρατίας είχε 44 χωριά και αρκετούς συνοικισμούς. Κάποια από αυτά πήραν το όνομα τους από Κατακτητές, από εύπορες οικογένειες, από την τοποθεσία και το διατηρούν μέχρι σήμερα. Κάποια άλλα χωριά έχουν λάβει νέα ή παρεμφερή ονομασία.
• Απολακκιά = Μυριομόδης
• Αρχάγγελος = Ποντώρεια
• Γεννάδι κ γύρω περιοχές = Γεφανειά. Το Γεννάδι απέχει 64 χλμ. από την πόλη της Ρόδου
• Δαματριά = Δαμάτηρ
• Θεολόγος = Τόλογγος
• Ιξιά = Μίξη
• Κολύμπια = San Benedetto (επί Ιταλών)
• Κρητηνία = Κάστελλος
• Λάερμα = Λάδαρμα
• Λάρδος = Λάρτος
• Μεσαναγρός = Καταγρός
• Παραδείσι = Βιλλανόβα (από την ιπποτοκρατία μέχρι την τουρκοκρατία)
• Παστίδα = Παστία
• Σάλακος = Σαλακόμαντρες
• Φαληράκι = Παχύναμμος
• Φάνες = Φανίον, φανός, φανάριον
Αρχαιότητα:
• Ιμαλία, μυθική νύμφη
• Κλεόβουλος (6ος αιώνας π.Χ.), τύραννος της Λίνδου και ένας από τους επτά σοφούς
• Χάρης ο Λίνδιος (3ος αιώνας π.Χ.), γλύπτης, δημιουργός του Κολοσσού της Ρόδου
• Ίππαρχος (2ος αιώνας π.Χ.), αστρονόμος, γεωγράφος, χαρτογράφος και μαθηματικός
• Παναίτιος (185 π.Χ.-109 π.Χ.), φιλόσοφος
• Διαγόρας ολυμπιονίκης αθλητής. Πυγμή 464 π.Χ 79η Ολυμπιάδα.
• Δαμάγητος ολυμπιονίκης αθλητής, γιος του Διαγόρα.
• Δωριέας ολυμπιονίκης αθλητής στο παγκράτιο τρείς συνεχόμενες φορές , γιος του Διαγόρα.
• Ευκλής ολυμπιονίκης αθλητής, εγγονός Διαγόρα.
• Πεισίδωρος ολυμπιονίκης αθλητής, εγγονός Διαγόρα.
• Αγησίστρατος ο Ρόδιος. Από την Λίνδο. Πάλη Παίδων. 172 π.Χ 152η Ολυμπιάδα.
• Ακουσίλαος ο Ρόδιος. Πυγμή. 448 π.Χ 83η Ολυμπιάδα.
• Ποσειδώνιος ο Ρόδιος ή ο Απαμεύς (περ. 135 π.Χ. – 51 π.Χ.) πολυμαθής Στωικός φιλόσοφος, αστρονόμος, γεωγράφος, πολιτικός, ιστορικός και δάσκαλος.
• Καλλιπάτειρα ήταν η πρώτη γυναίκα της αρχαιότητας που μπήκε μέσα σε αθλητικό χώρο και παρακολούθησε τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες. Κόρη του Διαγόρα.
• Μέμνων ο Ρόδιος στρατηγός της Περσικής αυτοκρατορίας.
• Μέντωρ ο Ρόδιος μισθοφόρος στρατηγός.
• Αγήσανδρος ο Ρόδιος, ένας από τους γλύπτες που κασκέυασαν το σύμπλεγμα του Λαοκόωντα
• Δεινοκράτης ο Ρόδιος πολεοδόμος, αρχιτέκτονας του μεγάλου Αλεξάνδρου. (Ήταν ο εμπνευστής του τύπου «Καννάβου», που αποτέλεσε αργότερα το πρότυπο για τη δημιουργία πολλών νέων πόλεων.)
• Λεωνίδας ο Ρόδιος, διάσημος ολυμπιονίκης δρομέας, που έζησε τον 2ο π.Χ αιώνα. Οι δώδεκα, συνολικά, νίκες του, τον ανέδειξαν ως τον πιο πολυνίκη αθλητή στην ιστορία των αρχαίων Ολυμπιακών αγώνων.
• Τιμοκρέων ήταν αρχαίος Έλληνας λυρικός ποιητής, αλλά και αθλητής του πεντάθλου.
Βυζάντιο:
• Ιωαννίκος Β' οικουμενικός πατριάρχης Κωνσταντινουπολης απο το 1646 μέχρι 1656.
Ελληνική επανάσταση:
• Γεώργιος Ρόδιος, αγωνιστής του 1821.
• Παναγιώτης Ρόδιος, συγγραφέας, πολιτικός, αγωνιστής του 1821.
• Αναστάσιος Ροδιος, μέλος της φιλικής εταιρίας.
• Βασίλειος Βενετοκλής, μέλος της φιλικής εταιρίας.
Παναγιώτης Σπανός Ροδίτης αγωνιστής του 1821.
• Αθανάσιος Ανθού Ρόδιος αγωνιστής του 1821.
Ιταλοκρατία:
Ιωάννης Καζούλης μεγάλος ευεργέτης και πατριώτης, πρόσφερε οικονομική ενίσχυση στους πολέμους 1912-13 και κατετάγη ως έφεδρος αξιωματικός στον Ελληνικό στρατό.
Σύγχρονα πρόσωπα
• Νίκος Γκάλης, η σημαντικότερη μορφή στην Ελληνική καλαθοσφαίριση έχει καταγωγή από τη Ρόδο.
• Βασίλης Καζούλης τραγουδιστής της ροκ μουσικής, τον ανέδειξε ο Σταμάτης Σπανουδάκης και ο Διονύσης Σαββόπουλος.
• Νίκη Ξάνθου πρώην αθλήτρια στο άλμα εις μήκος με σημαντικούς τίτλους.
Το "σμαραγδένιο νησί" κατακλύζεται κάθε χρόνο από χιλιάδες τουρίστες από όλα τα μέρη της Γης που το επισκέπτονται για να απολαύσουν τη θάλασσα, τη φύση και τα αξιοθέατα του, τα γνωστότερα από τα οποία είναι :
• η Παλιά (Μεσαιωνική) Πόλη της Ρόδου
• το Παλάτι του Μεγάλου Μάγιστρου ή Καστέλο (κάστρο των Ιπποτών του τάγματος του Αγ. Ιωάννη)
• Η τάφρος του παλατιού
• το Αρχαιολογικό μουσείο
• το ενυδρείο στην πόλη της Ρόδου
• πάρκο Ροδίνι,
• το όρος του Προφήτη Ηλία
• η ακρόπολη της Λίνδου
• Αρχαία Κάμειρος
• η αρχαία πόλη της Ιαλυσού
• η κοιλάδα των πεταλούδων
• η κοιλάδα των 7 πηγών
• Ιαματικά λουτρά Καλλιθέας
• το φράγμα της Απολλακιάς
• το Πρασονήσι
• η Φιλέρημος
• το Κάστρο της Μονολίθου
• το κάστρο της Κρητηνίας
• Η Παναγιά Τσαμπίκα- η Ψηλή
• Αρχάγγελος Ρόδου
• Κάστρο Φαρακλός
• Η σπηλιά του Αρχαγγέλου
• Το μαρμαρωμένο καράβι στην παναγιά τη Σκιαδενή
• Φρούριο του Αγίου Νικολάου
• Το κάστρο της Λίνδου
• Ακρόπολη της Ρόδου
• Εκκλησίες της μεσαιωνικής πόλης
Τον Ιούλιο του 2008 ξέσπασε στο νησί μεγάλη πυρκαγιά με σημείο έναρξης το χωριό Άγ. Ισίδωρος του Δήμου Αταβύρου. Ως αιτία της πυρκαγιάς αναφέρθηκε η προσπάθεια κατοίκου του χωριού να κάψει ξηρά χόρτα και κλαδιά στο χωράφι του με θερμοκρασία περιβάλλοντος 36 βαθμούς Κελσίου και ένταση ανέμων 6 Μποφόρ. Η φωτιά επεκτάθηκε γρήγορα και στις έξι ημέρες διάρκειάς της έκαψε συνολικά 120.000 στρέμματα πευκοδάσους και καλλιεργειών. Στα σημεία ακμής της επιχείρησαν από αέρος 2 ελικόπτερα και 9 πυροσβεστικά αεροσκάφη. Στις χερσαίες επιχειρήσεις συμμετείχαν πυροσβεστικά οχήματα της Πυροσβεστικής, μικρά οχήματα του τοπικού οργανισμού δασοπυρόσβεσης και ομάδες εθελοντών. Αν και, στην αρχή απαγορεύτηκε από τον Δήμο Νότιας Ρόδου η χρήση αντι-πύρ, οι κάτοικοι του Αγίου Ισιδώρου χρησιμοποίησαν αυτή την τεχνική με επιτυχία, 10 χλμ έξω από το χωριό τους αποτρέποντας την φωτιά να πλησιάσει στο χωριό